RELATIETHERAPIE TUSSEN 
STAD & PLATTELAND


(2021)

Een performatieve ervaring op locatie om de relatie tussen stad en platteland te onderzoeken en versterken.

Stad en platteland zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Boeren verbouwen het eten, de stad is hongerig en vraagt.

Maar de twee partijen zitten ook vast in denkbeelden over de ander en patronen van eigen gedrag. Stad en platteland hebben een relatie, maar praten niet met elkaar. Kunnen we deze relatie uit de dip halen?
In het voorjaar van 2021 dompelen we ons onder in de leefwereld van boeren. We liepen mee met verschillende boeren in Zeeland en voerden talloze gesprekken. De inzichten uit dit onderzoek vertaalden we naar een interactieve ervaring op locatie die de metafoor van Relatietherapie gebruikt om de relatie tussen deze twee groepen te onderzoeken en versterken.






Relatietherapie tussen stad en platteland is een interactieve ervaring op locatie, waarbij boeren en stadsmensen door een audioverhaal en een serie oefeningen dichter tot elkaar komen. In het onderzoek voor dit project spraken we uitgebreid met verschillende boeren en stadsmensen. Hieruit kwam naar voren dat er van beide kanten sterke beelden over de ander bestaan. We staan voor grote veranderingen binnen de landbouwsector en de verhoudingen staan op scherp. Het bestaansrecht van de boeren staat onder druk. De stedelingen maken zich zorgen om de voedselproductie en voelen zich daarin machteloos. Eens worden we het niet met elkaar wat de beste oplossing is, want we hebben allemaal een ander probleem. Daarom richt dit project zich op het vormen van een relatie. Want met een sterke relatie waarin we elkaars kwaliteiten zien, elkaars zorgen kennen, kun je samen navigeren. We weten namelijk toch niet wat het beste is voor de toekomst, we zullen moeten blijven onderzoeken met elkaar.



WAT HOUDT DE RELATIETHERAPIE IN?


De relatietherapie begint met een audioverhaal: een voor de boeren en een voor de stadsmensen. De stadsmensen horen over de geschiedenis van het boeren en de ontwikkelingen die hebben geleid tot het boerenleven van nu. Ze horen stukjes uit de interviews die wij met boeren hielden. Het verhaal van de boeren, daarentegen, is meer gericht op de urgentie rondom klimaatverandering. Stukjes uit het nieuws worden afgewisseld met stukjes uit interviews met stadsmensen die wij interviewden die echt bezorgd zijn. Maar ook stadsmensen die vertellen dat ze de boosheid die sommige boeren ervaren wel snappen. Deze audioverhalen zijn bedoeld om een gelijkwaardig startpunt te bieden: zowel boer als stadsmens komt iets meer te weten over het verhaal van die ander. Ze luisteren hiernaar terwijl ze over het land naar elkaar toe lopen, tot ze tegenover elkaar staan.



Daarna volgen vijf sessies, geïnspireerd op de vijf liefdestalen: positieve woorden, tijd en aandacht, kado’s, dienstbaarheid, lichamelijke aanraking. Door bijvoorbeeld samen aardappels op te graven (lichamelijke aanraking), tijdens een wandeling vragen te beantwoorden (tijd en aandacht) en de stadsmensen die een trekker voor de boeren wassen (dienstbaarheid). Langzamerhand ontstaat er een band tussen boer en stadsmens. We onderzoeken met elkaar welk soort relatie we zouden willen hebben. Of willen we juist geen relatie? En wat zijn de gevolgen daarvan?














ONDERZOEK


Het zwaartepunt van het onderzoek lag bij het bezoeken, interviewen en tijd doorbrengen met boeren. Met 10 boeren hebben we kwalitatieve interviews gedaan: van akkerbouwers tot veehouders, van jong tot oud. Daarnaast hebben we korte interviews gedaan met 8 stadsmensen uit ons persoonlijke netwerk: over hun kijk op en beeld van de intensieve landbouw, maar ook over hoe ze kijken naar hun verantwoordelijkheid als consument. Ten slotte interviewden we een relatietherapeut om te onderzoeken wat de werkwijze en tools zijn van zo’n therapeut in een vastgelopen relatie.


Een uitputtend systeem

Één inzicht kwam uit het onderzoek duidelijk naar voren: het huidige voedselsysteem is uitputtend. Aan de ene kant voor de boeren, die (te) lage prijzen krijgen voor hun product en hoge schulden hebben bij de bank. Om rond te kunnen komen, doen ze aan schaalvergroting, werken ze veel en hard of nemen ze er een baan naast. Daarnaast worstelen ze met de wet- en regelgeving. Elk jaar komen er wetten en regels bij of worden aangepast. Het kost ze soms veel tijd én geld om bij te benen en als ze niet voldoen, hangen hoge boetes boven het hoofd. Daarnaast ligt het onbegrip en het gebrek aan waardering vanuit de maatschappij als een last op hun schouders.

“Goed, je staat vaak 1-0 achter. Als iemand aan mij vraagt wat voor werk ik doe en ik zeg dat ik boer ben, dan merk ik dat die reactie niet altijd positief is.” - boer

Aan de andere kant zien de mensen uit de stad vooral de uitputting van de aarde: ze maken zich zorgen over klimaatverandering en afname van biodiversiteit. De landbouwsector draagt in grote mate bij aan de uitstoot van broeikasgassen en de monocultuur in Nederland. De stadsmensen snappen de boeren wel, maar voelen vooral ook de urgentie voor een duurzamere voedselindustrie.

“Enerzijds snap ik heel goed dat ze zich aangevallen voelen. Anderzijds vind ik het heel zonde dat ze dat niet zien dat als ze het probleem zijn, ze misschien ook onderdeel van de oplossing kunnen zijn?” - stedeling

Mooie kanten

Gelukkig zagen we ook de vele mooie kanten van het boerenleven. Alle boeren die we spraken, zijn ontzettend gepassioneerd over hun vak. Ze kunnen zich geen ander beroep, en geen andere manier van leven, voorstellen. Ze werken dan ook kei- en keihard. Zoals een boer zei: “Als je dan gaat rooien (aardappels oogsten) werk je wel 16 uur per dag, een paar dagen achter elkaar. Je zit op die trekker totdat je dubbel ziet.”

Wat ook bijzonder is aan het beroep van boer, is zijn nauwe samenwerking met de natuur. Dit vraagt om continue zintuiglijk contact maken met deze natuur: ze voelen aan hun landbouwgrond, kijken constant naar de lucht, kijken naar hun gewassen, etc. Dit vraagt ook dat ze ontzettend flexibel zijn en meebewegen, maar ook om kunnen gaan met tegenslagen. Oogsten kunnen volledig mislukken door droogte, regen, hagelbuien. Je kunt het weer niet controleren.

Hoe langer we met de boeren doorbrachten, hoe duidelijker het werd dat ze over een ongelooflijke schat aan kennis bevatten. Opvallend is, dat de meeste kennis waarover de boeren beschikken, kennis is die in de praktijk is opgedaan. Van de oudere boeren heeft de meerderheid überhaupt geen hoger onderwijs gevolgd, maar ook de boeren die dat wel hadden, gaven aan toch het meeste uit ervaring te hebben geleerd.







VOLGENDE STAPPEN?


We willen deze interactieve ervaring op verschillende boerderijen door het hele land aanbieden en zijn op zoek naar samenwerkingen om dit initiatief verder te brengen. Neem contact met ons op als je geïnteresseerd bent of meer wilt weten hierover!

-

De foto’s en video zijn van de try-out afgelopen september op een boerderij in Zeeland met 7 boeren en 7 stedelingen.

-

VOORONDERZOEK

SMELT, Nicky Liebregts

INITIATIEF, CONCEPT & ONTWERP

SMELT

AUDIO

SMELT in samenwerking met Femke Bosma 

FOTOGRAFIE

Hilde Speet

FILM

Ciska Mei

FINANCIELE ONDERSTEUNING

Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, Stichting Stokroos en Zeeuws Agrarisch Jongeren Kontakt (ZAJK)


SMELT 

myrthe@smeltsmelt.nl
06  34 18 15 68 (Myrthe)
Torenallee 22-04 
5617 BD Eindhoven